در کشور ما هنوز هم مالداری به گونه ابتدایی و عنعنه ایست, و حاصل دهی حیوانات داخلی در مقایسه با نسل های خارجی بسیار پایین می باشد.
تغذیه حیوانی یکی از موضوعات مهم و ارزنده ایست که در علوم حیوانی باید آنرا مد نظر قرار داد زیرا هفتاد درصد قیمت تمام شد محصولات مالداری را تغذیه حیوانی تشکیل میدهد. برای همین نمک طعام که یکی از لازمه های خوراکی برای حیوانات است را مورد مطالعه قرار می دهیم. همه ما به غذای حیوانات و پرندگان نمک طعام اضافه میکنیم .
اما چرا ما این کار را انجام می دهیم ؟
اعتقاد بر این است که انسان از ۱۲ هزار سال پیش اقدام به مصرف نمک طعام کرده است. استحصال نمک در آن روزها بسیار سخت بود و از سوی دیگر انسان به اهیمت این ماده افزودنی در رژیم غذایی خود پی برده بود به طوری که در یونان باستان ، نمک به عنوان ارز رایج در خرید و فروش به کار می رفت و همچنین بخشی از حقوق سربازان و لشکریان روم باستان به صورت سهمیه نمک به آنها پرداخت می شد. در فرهنگ کشور ما نیز از نمک به احترام یاد می شود به طوری که چندین ضرب المثل در مورد نمک آورده شده است و بعضی اوقات در برخی از اقوام افغانی به نان و نمک قسم می خورند. حال که با اهمیت تاریخی نمک آشنا شدیم بهتر است که در مورد اهمیت فیزولوژیکی نمک طعام نیز بحث کینم.همان طور که اکثر دوستان میدانند نمک طعام از دو عنصر سودیم (که گاها به آن ناتریم نیز می گیویند و به همین دلیل با علامت Na نشان داده می شود) و کلورین یا Cl ساخته شده است. بنابراین اهمیت فیزولوژیکی نمک طعام به این دو عنصر بر میگردد. یعنی سودیم و کلورین یک سری وظایف حیاتی در بدن دارند که میبایستی از طریق نمک موجود در غذای حیوانات نمک آب و نمک موجود در سایر مواد خوراکی تامین شود. با وجود اینکه نمک طعام به مقدار بسیار اندک به غذا افزوده می شود (و گاها به صورت آزاد در اختیار برخی از حیوانات قرار می گیرد) اما کمبود یا فزونی نمک طعام می تواند مشکلات جدی را برای حیوانات و پرندگان ایجاد کند . لازم به توضیح است که سودیم و کلورین هر دو از مواد معدنی ضروری به حساب می آیند. حال این سوال پیش می آید که چرا به آنها مواد معدنی ضروری می گویند؟ واژه ضروری را برای آن دسته از مواد معدنی به کار می برند که وظایف فیزولوژیکی آنها در بدن شناخته شده است . که در صفحات زیر به این وظایف خواهیم پرداخت.
تاریخچه تغذیه حیوانی
تغذیه عبارت از یک سلسله تعاملات کیمیاوی و پروسه های فزیولوژیکی است که باعث دگرگونی غذا در داخل انساج می گردد. تغذیه متشکل از بلع و هضم مواد خوراکی، جذب مواد مغذی و انتقال آنها به تمام حجرات بدن و برطرف نمودن عناصر غیر ضروری و مواد اضافی تولید شده ناشی از میتابولیزم انساج است. همچنان تغذیه را اینطور نیز تعریف می کنند. دانشی است که مجموع پروسه هایی را احتوا می کند که غایه نهایی آنها تعدیل مواد مغذی خوراک ها به اجزای حجرات حیوانی می باشد.هدف از تغذیه تهیه تمام مواد مغذی لازم به مقادیر معین و در یک تناسب برابر برای یک حیوان می باشد تا از حیوان محصول قابل ملاحظه بدست آید. در جریان سال های 1826-1900 نیازمندی برای پروتین، شحم و کاربوهایدریت مشخص گردید. به اثر تلاش های ممتد در جریان دهه 1910، دانشمندان به کشف ویتامین ها، نقش امینواسیدها در تغذیه و به شناخت تعداد زیاد از عناصر معدنی ضروری نایل گردیدند.
در سال 1970، معلوم گردید که بدن انسان به 40 نوع مواد مغذی مختلف نیاز دارد.
نمک چیست؟
نمک ها مرکبات جامد و بلوری یا کریستالی اند که نقطه ذوبان بلند را دارا بوده و میتواند به حالت محلول و جریان برق را هدایت نمایند از لحاظ کیمیاوی نمک ها مرکباتی اند که از کتیون القلی و انیون تیزابی و به عباره دیگر از بقیه القلی و تیزاب تشکیل شده اند. نام گذاری نمک ها اکثراً مربوط به تیزابهای مربوط شان میباشند در وطن عزیز ما افغانستان معدن مهم نمک وجود دارد. مثلاً در مناطق شمالی آقچه، نمکسار هرات و سیاگرد غوربند مقدار زیاد نمک را از چشمه های نمک بدست می آورند.انواع نمک ها:
به صورت عموم به سه گروپ تقسیم شده است که عبارت اندا از: نمک های عادی، نمک های القلی و نمک های تیزابی میباشند.سودیم و وظیفه آن در بدن حیوانات
ابتدا به اهمیت سودیم و وظیفه آن در بدن می پردازیم تا بدین طریق به اهمیت نمک طعام در غذای حیوانات فارمی پی ببریم :
۱- سودیم در انتقال علایم عصبی نقش دارد . باید بدانیم که سیستم عصبی و هورمون ها در تنظیم بدن ما و حیوانات نقش حیاتی دارند و جالب اینجاست که عنصر سودیم در انتقال علایم عصبی ایفای نقش میکند.
۲- جذب آمینواسید ها در سیستم هاضمه وابسته به سودیم است . این نکته بسیار جالب است !! ما به این همه هزینه برای تعادل آمینواسید ها در غذا می پردازیم و چنانچه مقدار نمک طعام غذا متعادل نباشد در آن صورت جذب آمینواسید های گران قیمت با اختلال مواجه خواهد شد.
۳-سودیم در انقباظ عضلات نقش دارد و همان طور که میدانیم یکی از مهمترین عضلات بدن قلب می باشد . بنابراین همین جمله میتواند اهمیت نمک طعام را برای ما روشن کند.
۴- همه ما میگوئیم که آب مایه حیات است !! چرا ؟ چون تمامی واکنش های بدن در یک محیط آبی صورت می گیرد . جالب است بدانید که عنصر سودیم در تنظیم حجم مایعات بدن و تعادل پی اچ بدن ایفای نقش می کند
۵- سودیم در جذب مونوسکراید ها (قندهای ساده یک قیمته) نقش دارد. بنابراین کمبود سودیم میتواند جذب مونوسکرایدها را که یکی از منابع انرژی برای حیوان می باشد را مختل کند.
کمبود سودیم چه عوارضی به دنبال دارد؟
ابتدا به کمبود ملایم سودیم در غذای طیور می پردازیم : کمبود ملایم سدیم در مرغ های تخمگذار باعث کاهش تخمگذاری و کاهش رشد می شود. بسیاری از بیماری ها سودیم بدن را کاهش می دهند . این کاهش در تولید میتواند به دلیل کاهش راندمان استفاده از پروتیین ها و انرژی خوراک باشد. در این بیماری ها معمولا دفع از طریق سیستم هاضمه به دلیل اسهال و یا دفع از طریق ادرار به دلیل بیماری گرده وجود دارد.اما کمبود شدید سودیم میتواند باعث کاهش فشار آزموس و تغییر در تعادل پی اچ بدن شود . خروج خون از قلب کم می شود که نشان دهنده کاهش فشار سرخرگی است . میزان غلظت خون یا هماتوکریت افزایش می یابد، خاصیت ارتجاعی ماهیچه های زیر پوست کم می شود ، از فعالیت غده فوق کلیوی کاسته می شود. اوره یا اسید اوریک خون بالا رفته و شوک حاصل می شود و در نهایت به مرگ حیوان منجر می شود.
اهمیت کلورین در بدن
یکجا با سودیم و پوتاسیم در تعادل پی اچ و تنظیم فشار ازموتیک بدن وظیفه دارد. این عنصر معدنی منحیث بخش مهم در ترشح تیزاب معده نقش دارد. افزون بر نمکیات, کلورین در تیزاب نمک نیز یافت می شود. اطراح آن از طریق ادرار صورت می گیرد و یک مقدار آن همراه با سودیم و پوتاسیم توسط عرق نیز دفع می گردد.منابع کلورین
به استثنای آرد ماهی سایر خوراکی ها از لحاظ داشتن کلورین نسبتا فقیر اند. مقدار کلورین در سبزه های چراگاه ها وسیعا متفاوت بوده و بین سه تا بیست و پنج گرم در کیلو گرم مواد خشک گزارش یافته است. منبع اصلی آنرا نمک طعام تشکیل می دهد.طیور
طیور به دسته ای ازپرندگان اهلی گفته می شود که توسط انسانها به منظور جمع آوری تخم مرغ یا کشتار آنها برای گوشت یا پر مورد استفاده قرار می گیرند. این پرندگان معمولاً از راسته ماکیان سانان (از جمله مرغ خانگی، بوقلمون اهلی) و خانواده مرغابیان (از راسته غازسانان) که بخشی از پرندگان آبزی شناخته می شود، می باشند. بعضی از دیگر پرندگان همچون کبوتر نیز برای گوشتشان کشته می شوند.
علایم کمبود نمک در تغذیه طیور
کمبود نمک منجر به کاهش مصرف خوراک، اتلاف وزن، کاهش تولید تخم و گاهی اوقات کاهش اندازه تخم و رشد آهسته تر در جوجه های گوشتی می شود. همچنین کمبود کلرید سدیم می تواند حساسیت پرندگان به بیماری را بواسطه ممانعت از فعالیت سیستم ایمنی افزایش دهد.خشت لیسیدنی
خشت های لیسیدنی نمک از برش سنگ نمک خالص یا فشرده سازی نمک خرد شده تولید می شوند. پایداری این خشت ها نتیجه آزمایش های سفتی مستمر و توسعه طولانی مدت محصول می باشد. این روش تولید می تواند مقاومت مناسب خشت ها در برابر آب و هوا و مصرف متوازن توسط حیوان را تضمین نماید.خشت لیسیدنی - سنگ نمک
سنگ نمک لیسیدنی، نقش چشمگیری را به عنوان مکمل معدنی ساده و مقرون به صرفه برای حیوان ایفا میکند. حیوانات با لیسیدن سنگ نمک به صورت غریزی، نمک مورد نیاز بدن خود را تامین می کنند (خشت های سنگ نمک در سایزهای مختلف به صورت خالص موجود می باشند)خصوصیات خشت نمک
سهولت بارگیری و انبارداری
مناسب برای استفاده در مزرعه داری
مقرون به صرفه
استفاده از خشت لیسیدنی:
دامپروری مدرن نیازمند تغذیه بهینه سازی شده می باشد.خشت های سنگ نمک در سایزها و اوزان مختلف برای انواع حیوانات من جمله گاو، اسب ، گوسفند، بز، خوک و حیوانات اهلی بزرگتر طراحی شده اند. تعیین ملزومات نمکی مخصوص حیوانات، یک فرآیند پیچیده ی وابسته به گونه حیوان، طول عمر و نحوه استفاده می باشد. حیوان تا زمانی که نیازهایش برطرف شود به نمک لیس خواهد زد واستفاده بیش از حد توسط حیوان کاملا غیر ممکن است .
مآخذ
پور رضا، صادق. (1379). تغذیه مرغ اسکات. تهران: افشین.جان محمدی، صوفی سیاوش. (1388). تغذیه دام . تهران: بهار.
دیاور. دانستنی های کاربردی در تغذیه دام و طیور.
شریف، محمد نعیم. (1394). تغذیه حیوانی. کابل: مطبعه مسلکی افغان.
www.bankpoultry.ir
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر
لطفاً با نظرات خود مارا یاری رسانید