نمبراکسیدیشن(Oxidation Number)

عبارت از تعداد چارچ‌های مثبت و منفی که در جریان تعامل کیمیاوی بالای عناصر در مرکبات تولید می‌گردد، به نام نمبراکسیدیشن یاد می‌شود.

در تعامل اولی سودیم دارای نمبراکسیدیشن صفر بوده و درجریان تعامل کیمیاوی یک الکترون را از دست داده تحمض می‌گردد و نمبر اکسیدیشن آن از صفر به مثبت یک بلند می‌رود. اتوم کلورین دارای نمبراکسیدیشن صفربوده، بنا" یک الکترون را گرفته ارجاع می‌شود و نمبر اکسیدیشن آن از صفر به منفی یک پایین می‌آید. در این تعامل سودیم به قسم عامل ارجاع وکلورین به قسم عامل تحمض عمل می‌کند. نمبر اکسدیشن به نام حالت اکسدیشن (oxidation State ) نیز یاد می‌گردد. مجموعه نمبرهای اکسدیشن اتوم‌های شامله یک مرکب مساوی به صفر می‌شود. یعنی یک مرکب زمانی فورمول کیمیاوی آن درست می‌باشد که تعداد چارچ های مثبت و منفی در یک مرکب مساوی به صفر گردد. در غیرآن طرز نوشتن فورمول کیمیاوی درست نمی باشد. مثلا: درتیزاب سلفوریک اسید (H+12S+6O-24) مساوی است به:2(+1)+1(+6)+4(-2)=2+6=0

نمبراکسیدیشن می‌تواند مثبت، منفی و یا صفر باشد. مثلا: در تیزاب نمک (HCI) نمبراکسیدیشن کلورین (-1) و ازهایدروجن (+1) می‌باشد. درمالیکول‌ هایدروجن(H2) نمبراکسیدیشن هایدروجن صفر می‌باشد. گروپ‌های فرعی جدول که به طورعموم فلزات اند، دارای نمبراکسیدیشن متحول اند، یعنی عین عنصر در مرکبات مختلف می‌تواند نمبرهای اکسیدیشن مختلف را اختیار کنند. مثلا، مس درمرکب Cu+12 O-2 دارای نمبراکسیدیشن +1 بوده در عین حال درمرکب Cu+2O-2 دارای نمبراکسیدیشن +2 می‌باشد.

خاطر نشان باید کرد که نمبر اکسدیشن عناصر چه به صورت اتومی باشند و چه به صورت مالیکولی در صورتی که درتعامل سهم نگرفته باشند، مساوی به صفر می‌باشد. به طور مثال:

نمبر اکسیدیشن عناصر را در مرکبات می‌توان به اساس معادله ریاضی یک مجهوله طور ذیل تعیین کرد.

 سوال: نمبر اکسیدیشن را در مرکب مگنیزیم کاربونیت را تعیین نمایید.
حل: چون نمبر اکسدیشن مگنیزیم مساوی به +2 واز O مساویست به -2 و از کاربن مساویست به +4 است پس نمبر کاربن را می‌توان قرار ذیل محاسبه نمود:

MgCO3 مگنیزیم کاربونیت-

Mg+2 CX O-23 = +2 +X + 3(-2) = 0

در نتجه دریافتیم که نمبر اکسیدیشن کاربن در مرکب مگنیزیم کاربونیت مساوی به (4) است. برای امتحان نمودن دوباره قیمت X را در معادله اول وضع می‌کنیم:

سوال: نمبراکسیدیشن نایتروجن را در تیزاب نایتریک اسید تعیین نمایید.

حل: چون نمبر اکسدیشن O مساویست به -2 و از H مساویست به +1، پس نمبر اکسدیشن نایتروجن مساوی می‌شود به +5 که قرار ذیل می‌توان آن را محاسبه کرد:

دریافتیم که نمبر اکسدیشن اتوم نایتروجن در مرکب نایتریک اسید مساوی به +5 است.

خلاصه: عبارت از تعداد چارج‌های مثبت و منفی که درجریان تعامل کیمیاوی بالای عناصر در مرکبات تولید می‌گردد، به نام نمبراکسیدیشن یاد می‌گردد. نمبر اکسدیشن عناصر چه به صورت اتومی باشند و چه به صورت مالیکولی در صورتی که در تعامل سهم نگرفته باشند، مساوی به صفر می‌باشد.

تفاوت بین نمبراکسیدیشن و ولانس: عبارت از تعداد چارج‌های مثبت و منفی که در جریان تعامل کیمیاوی بالای عناصر درمرکبات تولید می‌گردد، به نام نمبراکسیدیشن یاد می‌گردد. در حالی که ولانس تعداد روابط کیمیاوی را که یک اتوم با اتوم‌های دیگر می‌سازند، نشان می‌دهد. همچنان در نمبراکسیدیشن علامه چارچ نوشته می‌شود، اما در ولانس علامه چارچ نوشته نمی‌شود. مالیکول‌هایی که از یک نوع اتوم‌ها ساخته شده اند، تعداد ولانس با نمبر آکسیدیشن آن مطابقت ندارند. مثلا: درمالیکول کلورین ((CI2 ، CI-CI)) نمبراکسیدیشن مالیکول صفربوده در حالی که ولانس آن -1 می‌باشد. درمرکبات اشتراکی یعنی کوولانسی نمبراکسیدیشن با تعداد ولانس آن مطابقت دارند. مثلاً: در مرکب میتان (CH4) که یک هایدروکاربن مشبوع است، نمبراکسیدیشن کاربن (-4) و ولانس آن (4) است وهایدروجن دارای نمبراکسیدیشن (+1) و ولانس آن (1) است.

خلاصه:
در نمبر اکسیدیشن علامه چارچ عنصرنوشته می‌شود، اما در ولانس علامه چارچ عنصرنوشته نمی‌شود، مثلاً مرکب میتان (CH4) که یک هایدروکاربن مشبوع است، نمبراکسیدیشن کاربن (-4) و ولانس آن (4) است وهایدروجن دارای نمبراکسیدیشن (+1) و ولانس آن (1) می‌باشد.